Wat maakt een goed personage?
Elk goed verhaal heeft personages waarbij je meevoelt, waarvan je wilt dat ze winnen (of verliezen). Maar wat maakt een goed personage? Wat zorgt ervoor dat een lezer zich kan identificeren met hem (of haar) en wat zijn de valkuilen?
Een goed personage op papier zetten lijkt makkelijk, dat is het echter niet. Je gunt ze een goed leven en misschien wel liefde. Maar personages waarbij alles eeuwig goed gaat en die perfect zijn in ieder detail zijn sáái. Er is zelf een naam voor in het Engels: de Mary Sue voor vrouwelijke personages en Marty Sue voor mannelijke.
Wat is er mis met Mary Sue/Marty Sue?
Zeg nu zelf, als je een boek leest, wil je dat de hoofdpersoon het moeilijk heeft. Waarom? Je wilt ze zien groeien, volwassen worden, veranderen. Dat ze een betere versie worden van zichzelf. Je wilt dat ze het kwaad verslaan, hun innerlijke demonen doden of zegevieren over degene die ze tegenwerken. Als een personage alles mee heeft, perfect is en met gemak wint, is er geen persoonlijke groei.
Gek genoeg komt er een perfect personage voor in mijn boek De Inlener, althans, dat lijkt in eerste instantie zo. Maar dat personage heeft heel wat imperfecties, wat haar direct een stuk interessanter en menselijker maakt. Oké, geen Mary Sue, dus. Duidelijk.
De personages die ik het meest interessant vindt, zijn niet honderd procent goed. Nee, ze hebben hun eigen eigenaardigheden en fouten. Laat ze gerust fouten maken, laat ze het niet eens zijn, laat ze ruzie maken en verliezen. Ze groeien erdoor en het is herkenbaar. Je kunt je niet identificeren met een personage dat altijd wint, of het nooit fout heeft.
Maar hoe kom ik eigenlijk aan personages?
Mijn personages dienen zich te pas en on te pas aan wanneer ze zin hebben. De laatste wandelde vrolijk (nou ja, ze keek niet erg blij, om eerlijk te zijn) mijn hoofd binnen, tijdens een autorit van mijn werk naar huis.
Eenmaal lastig gevallen door een personage, probeer ik deze te verwerken in het plot. Let wel, meestal, want het gebeurt regelmatig dat die nieuwe ideeën helemaal niet passen bij het verhaal waar ik mee bezig ben. Dan gaan ze op de spreekwoordelijke plank. Je weet nooit of ze in een ander verhaal van pas komen.
Als je een vaag idee hebt, zijn er een aantal dingen die je wilt weten, voordat je gaat schrijven:
- Wie is je personage? Wat is zijn/haar naam (handig hulpmiddel: een website voor babynamen)? Hoe ziet hij/zij eruit?
- Wat is hun rol in je verhaal? Is het de hoofdpersoon, een secundair personage of de antagonist (wat dit is kom ik zo op…)?
- Waar komt je personage vandaan? Wat is zijn/haar achtergrond? In principe heeft ieder personage een leven gehad voordat het verhaal begint, dus is het belangrijk om te weten hoe dat in elkaar zit. Je hoeft deze informatie niet daadwerkelijk in je verhaal te verwerken. Zijn/haar achtergrond sijpelt door in de beslissingen die het personage neemt, in de beweegredenen van hem/haar. Dat maakt je verhaal geloofwaardiger.
- Doe onderzoek! Bij een personage met een psychische of lichamelijke aandoening, is het belangrijk dat je weet waar je het over hebt om het geloofwaardig te maken. Schrijf bijvoorbeeld geen personage met PTSS, als je wilt dat hij/zij zich een half jaar later weer kiplekker voelt. Zo werkt het namelijk niet. Dat leer je alleen door onderzoek te doen. Praat erover met mensen die wél weten hoe het is. Lees erover, informeer ernaar.
Er zijn vast schrijvers die het niet met me eens zijn, maar als je je personage hebt, doe me dan een lol: kies geen onleesbare (vaak zelfverzonnen) naam voor je personage. Het werkt (in ieder geval voor mij) averechts. Persoonlijk leg ik boeken waar zulke namen in voorkomen veel sneller aan de kant, want het leest niet lekker.
De antagonist
De antagonist is de tegenstander/vijand van de hoofdpersoon. Je zou het niet denken, maar eigenlijk is dit het belangrijkste personage van het boek. Belangrijker dan de hoofdpersoon! Waarom? Simpel: zonder de antagonist is er geen boek. Het begint allemaal met de tegenstander en wat hij/zij wil. Zonder Voldemort heeft Harry geen enkele reden al die avonturen te beleven in de Harry Potter-boeken. Zonder Shai’tan heeft Rand Al’Thor niet veel te doen in de Rad des Tijds-serie. De antagonist is dus een belangrijk personage en dient goed uitgewerkt te worden. Want waarom doet hij wat hij doet? Wat zijn de beweegredenen? Hij helpt met al zijn acties het plot vooruit en creëert de strijd voor de hoofdpersoon.
Een goede antagonist moet sterker zijn dan de hoofdpersoon. Hij moet hem kunnen laten bungelen aan die tak boven het ravijn en het uiterste van de hoofdpersoon vergen om hem te kunnen verslaan. Is de antagonist te zwak, is het kinderspel om hem te verslaan. Dan ben je direct de spanning kwijt. Is hij gelijkwaardig, dan komen de antagonist en hoofdpersoon in een impasse. En dan? Dan wint niemand.
Het is overigens niet zo dat alleen de antagonist en hoofdpersoon uitgewerkt moeten worden. Het is belangrijk dit bij alle personages te doen. Zoals ik eerder zei, de informatie sijpelt in je boek. Zo wordt je verhaal eens stuk levendiger. Voor alle personages geldt dat hun rol nodig is. Kun je hem/haar weglaten zonder dat het van invloed is op het plot? Weglaten, dan!
Lees verder over de verschillende manieren van plotten of organisch schrijven in mijn volgende blog: Plotten of organisch schrijven?